Açık Bilinç’te bu hafta bilgisayar bilimci Chris Stephenson ile bilgisayarların kuramsal tarihçesi, evrensel hesaplama nitelikleri, yazılım-kapitalizm ilişkisi, özgür yazılım hareketi ve gelecek üzerine konuştuk.
Bu haftaki programın başlangıç noktası, Bilgi Üniversitesi eski öğretim üyesi Chris Stephenson’ın Cumhuriyet Akademi’de yayımlanmış bir yazısı: Bilgisayar felsefi bir sorunu çözmek için icat edildi.
Bilgisayarlar biliminin temelleri, Rasyonalist Felsefe'nin önde gelen isimlerinden Leibniz'le başlayıp, 20. yy. ortalarına kadar gelişir. Bugünkü bilgisayarların kuramsal atası olan Turing Makinası formülasyonu ve evrensel hesaplama kuramının teknik detaylarına önceki programlarımızda değinmiştik.
Evrensel bir hesaplama aracı olan bilgisayar işlemcileri, navigasyon cihazı, telefon, çamaşır makinası gibi pek çok sistemin içinde yer alabilir. Bilgisayar devrelerinin farklı cihazların içine entegre edilmesini sağlayan en temel unsur, kullandıkları programlar, yani yazılımlarıdır.
Stephenson’ın yazısında belirttiği gibi, "program ilginç bir metadır." Bir kez yazılıp doğrulandıktan sonra maliyetsizce yeniden kullanılabilir. Yazılımın doğasındaki sonsuz kopyalanabilme ve kullanılabilme özelliği, yazılım üretimiyle kapitalist sistem arasında uyumsuzluğa yol açıyor.
Yazılım üreten topluluklara baktığımızda, büyük bir zıtlık görüyoruz: Tekelleşen Microsoft gibi şirketlere karşı, Açık Kaynak yazılımcıları. Büyük şirketler bilgisayar programlarını kar amacıyla geliştirirken, Açık Kaynak destekçilerine göre yazılım ortak üretilmesi gereken bir müşterek.
Yazılım üretimi doğası itibarıyla, farklı coğrafyalarda yaşayan insanlar tarafından, birbirine entegre edilen modüllerle, çoklu bir ortaklıkla gerçekleşebiliyor. Üstelik, kapitalist hiyerarşiyle yönetilen şirketlere göre, müşterek olarak üretilen 'özgür yazılım'larda verimliliğin daha yüksek olduğu gözleniyor.
Stephenson’a göre, kapitalizmin yazılım üretimine olumsuz bir etkisi var. Peki, ortak özgür yazılımın kapitalizmin geleceği üzerinde bir etkisi olabilir mi?
Bilgisayarlar ve gelecek tartışması haftaya da sürecek. Turgay Aytaç'la bilgisayarlı yaşamın geleceğine dair kritik bir konu olan ‘internet tarafsızlığı’nı (“net neutrality”) konuşacağız.
